เปลี่ยนแปลงประเทศไทย

ประเวศ วะสี กรุงเทพธุรกิจ วันพุธที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2552

ทุกคนรู้ว่าประเทศไทยต้องเปลี่ยนแปลง แต่ที่ไม่ชัดเจน คือ เปลี่ยนอะไรและอย่างไร ที่จริงประเทศไทยพยายามดิ้นรนหาจุดลงตัวใหม่ มาตั้งแต่ครั้งที่ ร.5 แต่ยังหาไม่พบมหาวิกฤตการณ์สยามนี้ ไม่มีใครสามารถแก้ได้ง่ายๆ และคงแก้ไม่ได้ในภพภูมิเดิม เราจะไม่รู้ตัวว่าเราอยู่ในภพภูมิอะไร แล้วก็พยายามแก้ปัญหาอยู่ในภพภูมิเดิมๆ จึงควรทำความเข้าใจเรื่องภพภูมิแห่งการพัฒนา ในพระราชนิพนธ์เรื่องพระมหาชนก ทรงกล่าวถึง "โมหภูมิ" ว่า คนทั้งหลายตั้งแต่อุปราชจนถึงคนเลี้ยงม้า ล้วนตกอยู่ในโมหภูมิ เป็นผลให้เกิด "เมืองอวิชชา" ซึ่งเต็มไปด้วยความชั่วช้านานาชนิด

1. ภพภูมิแห่งการพัฒนา ลูกไก่ที่อยู่ในไข่เมื่อโตเต็มที่แล้วต้องสามารถจิกเปลือกไข่ออกมาสู่ภพภูมินอกเปลือกไข่จึงจะเติบโตต่อไปได้ ถ้ามันยังอยู่ในภพภูมิที่ล้อมรอบด้วยเปลือกไข่มันจะตาย เพราะภพภูมินั้นแคบจะบีบรัดให้ตาย หรือเหมือนเด็กในครรภ์มารดาเมื่อโตเต็มที่แล้วต้องคลอดออกมาสู่ภพภูมินอกครรภ์มารดา ถ้ายังอยู่ในภพภูมิเดิมคือมดลูกของแม่จะตายทั้งแม่และลูก

สังคมไทยเติบโตและซับซ้อนอย่างยิ่ง ภพภูมิเดิมแคบและบีบคั้น เมื่อบีบคั้นก็เกิดการทะเล้นทะลัก ด้วยอาการต่างๆ รวมทั้งความรุนแรง จึงควรทำความเข้าใจว่าเราอยู่ในภพภูมิอะไร

2. ภพภูมิเก่า "หลุมดำประเทศไทย" ภพภูมิที่เราอยู่ในปัจจุบันเปรียบเหมือน "หลุมดำประเทศไทย" ที่กลืนกินความพยายามของบุคคล องค์กร สถาบัน ทำให้แก้ปัญหาไม่ได้ เกิดความหมักหมมและวิกฤติไม่มีทางออก

ภพภูมิเก่านี้ อาจเรียกว่า "โมหภูมิ" ก็ได้ คือ ภูมิแห่งความหลง ความไม่รู้เป็น "ภพภูมิแห่งอำนาจ" ที่คิดเชิงอำนาจ ทำเชิงอำนาจและมีโครงสร้างเชิงอำนาจในภพภูมิแห่งอำนาจมีการใช้อำนาจสูง แต่ใช้ปัญญาน้อย

(1) วิธีคิดและจิตสำนึก วิธีคิดเชิงอำนาจและจิตสำนึกที่คับแคบ ทำให้คิดแยกส่วน คิดถึงตัวเองและพรรคพวกมากกว่าคิดเรื่องส่วนรวม และความถูกต้องเป็นธรรมนำไปสู่ปัญหาทั้งปวง

(2) ขาดศีลธรรมพื้นฐานทางสังคม ศีลธรรมพื้นฐานทางสังคม คือ การเคารพศักดิ์ศรีและคุณค่าความเป็นคนทุกคนอย่างเท่าเทียมกัน ศีลธรรมพื้นฐานนี้เป็นที่มาของสิ่งดีงามทั้งปวง ประเทศไทยขาดศีลธรรมพื้นฐานทางสังคม เพราะอยู่ในภพภูมิแห่งอำนาจ จึงไม่สามารถทำสิ่งดีงามได้

(3) สังคมทางดิ่ง สังคมทางดิ่ง หมายถึง ความสัมพันธ์ระหว่างผู้มีอำนาจข้างบนกับผู้ไม่มีอำนาจข้างล่าง สังคมทางดิ่งมีพลังสร้างสรรค์น้อยมีพฤติกรรมทางลบสูง ในสังคมทางดิ่ง องค์กรทางการเมืองทางราชการ ทางการศึกษา ทางธุรกิจ และทางศาสนา ล้วนมีโครงสร้างทางดิ่ง

(4) อำนาจรัฐรวมศูนย์ อำนาจรัฐรวมศูนย์จะขัดแย้งกับวัฒนธรรมท้องถิ่น ทำให้เกิดปัญหานานาประการ รวมทั้งความรุนแรงที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ อำนาจรัฐรวมศูนย์ไม่สามารถแก้ปัญหาอะไรได้ ทำให้ปัญหาสะสมจนวิกฤติ ต้องกระจายอำนาจไปสู่ชุมชนท้องถิ่นให้มากที่สุด

(5) ระบบเศรษฐกิจที่ขาดความเป็นธรรม ระบบเศรษฐกิจที่ดี จะต้องเป็นระบบที่ส่งเสริมการอยู่ร่วมกันด้วยสันติ ระหว่างมนุษย์กับมนุษย์และระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม ระบบเศรษฐกิจที่มุ่งกำไรสูงสุดเฉพาะบุคคล นำไปสู่การทำลาย ความรุนแรง และสงคราม

(6) ระบบการศึกษา ที่ไม่เปิดศักยภาพความเป็นมนุษย์ของคนทั้งมวล ระบบการศึกษาที่เน้นการถ่ายทอดเนื้อหาวิชา เหมือนกำแพงที่กักขังผู้คนไว้จากความจริงของชีวิตและสังคม ถ้ามนุษย์ได้สัมผัสความทุกข์ยากของเพื่อนมนุษย์จะเกิดฉันทะวิริยะอย่างแรงกล้า หรือระเบิดพลังแห่งการเรียนรู้ มนุษย์มีศักยภาพสูงสุดที่จะเรียนรู้ให้บรรลุอะไรก็ได้ การศึกษาต้องเปิดศักยภาพความเป็นมนุษย์ของคนทั้งมวล

(7) การเมืองด้อยพัฒนา นักการเมืองสะท้อนความเป็นจริงของสังคมทั้ง 6 ข้อ ที่กล่าวข้างต้นการเมืองที่ด้อยพัฒนาเป็นอุปสรรคของประเทศ และเป็นปัจจัยให้เกิดความรุนแรง

(8) การขาดความเป็นธรรม การขาดความเป็นธรรม คือ ผลของปัญหาทั้ง 7 ข้างต้น สังคมที่ขาดความเป็นธรรมจะขัดแย้งรุนแรง และอยู่ไม่เป็นสุข

ภพภูมิแห่งอำนาจนำไปสู่ปัญหาอย่างน้อย 8 ประการ ดังกล่าวมานี้ ซึ่งจะทำให้มองเห็นว่าทำไมสังคมไทยจึงวิกฤติและออกจากวิกฤตการณ์ไม่ได้ เพราะในภพภูมิเก่านำไปสู่สังคมสัตว์ร้าย 3 ตัว คือ ตัณหา (อยากได้มากๆ) มานะ (อยากใช้อำนาจเหนือคนอื่นๆ) ทิฐิ (อยากใช้ความเห็นของตัวเป็นใหญ่)

สังคมไทยจึงต้องออกจากภพภูมิเก่า หรือ "โมหภูมิ" หรือภพภูมิแห่งอำนาจไปสู่ภพภูมิใหม่

3. ภพภูมิแห่งปัญญา การเปลี่ยนแปลงประเทศไทย

ปัญญาเป็นจุดสูงสุดของความเป็นมนุษย์

ปัญญา คือ การรู้ความจริงทั้งหมดซึ่งรวมถึงรู้ตัวเองด้วย การรู้ทั้งหมดและรู้ตัวเอง ทำให้จัดความสัมพันธ์ได้ถูกต้อง ความสัมพันธ์ที่ถูกต้อง คือ จริยธรรม

ปัญญายังให้เกิดศานติสุข

ปัญญาไปไกลกว่าความรู้หรือวิชา ระบบการศึกษายังไปแค่ความรู้หรือศาสตร์ ศาสตร์ที่ปราศจากปัญญาจึงกลายเป็นศาสตราที่ใช้ทิ่มแทงกัน โลกจึงทุกข์เข็ญเพราะศาสตรา ในพระราชนิพนธ์เรื่องพระมหาชนก ทรงกล่าวถึง "มหาวิชชาลัย" วิชชา ในทางพุทธหมายถึงปัญญา ในขณะที่วิทยาหมายถึงความรู้ มหาวิทยาลัยกับมหาวิชชาลัย จึงมีความหมายต่างกัน

เมื่อคุณทักษิณเป็นนายกรัฐมนตรีปีแรก ในการคุยกันเป็นส่วนตัวผมแนะนำว่าอย่าใช้อำนาจในการแก้ปัญหาประเทศ เพราะแก้ไม่ได้แล้วอำนาจอื่นๆ จะตีกลับแล้วท่านจะตกอยู่ในโครงสร้างมรณะในสังคมที่ซับซ้อนอำนาจแก้ปัญหาไม่ได้ ฝรั่งเองก็พูดว่า "Power is less and less effective" แต่ต้องเปิดพื้นที่ทางสังคม และพื้นที่ทางปัญญาอย่างกว้างขวาง

ถ้าคนไทยร่วมกันเปลี่ยนแปลงประเทศไทยใน 8 ประการ กล่าวคือ

(1) เปลี่ยนวิธีคิดและจิตสำนึก (5) สร้างระบบเศรษฐกิจที่มีความเป็นธรรม

(2) สร้างศีลธรรมพื้นฐาน คือ การ (6) สร้างระบบการศึกษาที่เปิดศักยภาพ

เคารพศักดิ์ศรีและคุณค่าความ ความเป็นมนุษย์ของคนทั้งมวล

เป็นคนของคนทุกคนอย่างเท่าเทียมกัน (7) พัฒนาการเมือง

(3) เปลี่ยนสังคมทางดิ่งเป็นทางธรรม (8) สร้างความเป็นธรรมทุกด้าน

(4) กระจายอำนาจไปสู่ชุมชนท้องถิ่นโดยทั่วถึง สร้างธรรมาภิบาลภาครัฐประเทศไทยจะเปลี่ยนภพภูมิใหม่ จากภพภูมิอำนาจมาสู่ภพภูมิปัญญา อันเป็นสันติวรบทนำไปสู่ศานติสุข

4.การสื่อสารเพื่อเปลี่ยนแปลงประเทศไทย ประเทศหลุดจากวิกฤติสงกรานต์เลือด 2552" มาได้ ส่วนหนึ่งมาจากอำนาจของการสื่อสาร การสื่อสารที่ดีทำให้ประชาชนรู้ความจริงโดยทั่วถึง การรู้ความจริงโดยทั่วถึงทำให้เกิดปัญญา นายกฯ อภิสิทธิ์กับทีมของท่านทำการสื่อสารให้คนไทยและโลกรู้ความจริงตลอดเวลา

สื่อต่างชาติลงความเห็นว่า นายกฯ อภิสิทธิ์ชนะสงครามสื่อสาร

นายกฯ อภิสิทธิ์สื่อสารจากฐานทางปัญญา คือ สื่อสารด้วยความสุภาพ ไม่ให้ร้าย ไม่ประณามใช้ความจริงซึ่งมีที่มาอ้างอิง ซึ่งสามารถตรวจสอบได้ มีเหตุมีผล รู้เท่ากัน ให้ความเป็นธรรมแก่ผู้อื่น ไม่อาฆาต

โดยรวมการสื่อสารที่ดีตรงกับคำว่า วจีสุจริต ซึ่งมีพุทธพจน์เป็นอันมากว่าการพูดอะไรนั้น (1) ต้องเป็นความจริงมีที่มามีที่อ้างอิง (2) พูดเป็นปิยวาจา (3) พูดถูกกาลเทศะ (4) พูดแล้วเกิดประโยชน์

การสื่อสารที่ดีสามารถเปลี่ยนแปลงประเทศไทยได้เร็ว

หน้าที่ที่สำคัญที่สุดของนายกรัฐมนตรี คือ นำสังคมไปในทางที่ถูกต้อง

ประธานาธิบดีอเมริกันคนหนึ่งเข้าใจว่าคือทรูแมน กล่าวว่า หน้าที่ของประธานาธิบดีนั้น "น้อยที่สุด คือ การบริหาร" (The least for administration) แต่สำคัญที่สุด คือ ชี้ทิศทางที่ถูกต้อง

นายกรัฐมนตรีจึงไม่ควรไปติดอยู่กับรูปแบบและการบริหารจนหมดแรง แต่ทำหน้าที่สื่อสารกับสังคม เพื่อนำสังคมไปสู่ทิศทางอันถูกต้อง หน้าที่เป็นนักการสื่อสารที่ยิ่งใหญ่ (The Great Communicator) ผู้นำต้องเป็นนักการสื่อสารที่ยิ่งใหญ่ให้สังคมเกิดเป้าหมายและวิสัยทัศน์ร่วม สังคมที่มีเป้าหมายและวิสัยทัศน์ร่วมจะเกิดพลังมหาศาลที่ขับเคลื่อนไปสู่ความสำเร็จ

ประเทศไทยเปลี่ยนแปลงได้ด้วยการสื่อสารที่ดี และนายกรัฐมนตรีคนปัจจุบันอยู่ในฐานะที่จะเป็นนักการสื่อสารที่ดี ที่จะนำสังคมไทยไปบนทิศทางใหม่ อันเป็นสันติวรบท นอกจากการสื่อสารด้วยตนเองแล้ว ควรมียุทธศาสตร์การสื่อสารเพื่อการเปลี่ยนแปลงประเทศไทย ระดมนักการสื่อสารที่เก่งๆ ดีๆ เข้ามาใช้เทคโนโลยีการสื่อสารทุกชนิด เพื่อให้คนไทยรู้ความจริงโดยทั่วถึง และเกิดปัญญาโดยทั่วกัน จะได้ออกจาก "หลุมดำ" ของโมหภูมิไปสู่ปัญญาภูมิ เพื่อให้คนไทยบรรลุศานติสุขถ้วนหน้า

ในการนี้ อาจตั้ง "องค์การสื่อสารเพื่อการเรียนรู้" อันมีพลังการสื่อสารมหาศาล เพื่อเปลี่ยนแปลงประเทศไทย ดังกล่าวเป็นเรื่องต่างหากออกไป

Source: http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2009q2/2009may13p1.htm